το Ηρωικό χωριό
Το Λέχοβο βρίσκεται 25 χλμ. από το Αμύνταιο, 32 χλμ από την Πτολεμαΐδα, 40 χλμ από την Καστοριά και 60 χλμ από Φλώρινα.
Στον αντίποδα των θαυμαστών υγρότοπων της Χειμαδίτιδας και της Ζάζαρης, ένα χωριό από πέτρα. Οι ξακουστοί μάστορες από το Λέχοβο επιδεικνύουν τις ρίζες μιας τέχνης ξεχασμένης, σε όποια μεριά κι αν κοιτάξετε...Ανακαλύψτε τον τόπο καταγωγής των φημισμένων πετράδων, ένα από τα λίγα εναπομείναντα μαστοροχώρια της Ελλάδας. Το Λέχοβο, στο μεταίχμιο των νομών Φλώρινας, Καστοριάς και Κοζάνης, «φωλιάζει» στις νοτιανατολικές απολήξεις του όρους Βίτσι στο υψόμετρο των 1.000 μέτρων. Με την πρώτη ματιά, η εικόνα του επιβεβαιώνει τις φήμες με το παραπάνω. Εντυπωσιακής αρχιτεκτονικής σπίτια και καλοφτιαγμένα καλντερίμια επικυρώνουν την κυριαρχία της πέτρας σε κάθε γωνιά του οικισμού. Λιθόχτιστα αριστουργήματα ορθώνονται στο διάβα σας με πρώτα και καλύτερα την περίφημη Αστική Σχολή του 1900 (εκεί στεγάζεται το αξιόλογο λαογραφικό μουσείο) και τον καθεδρικό ναό του Αγίου Δημητρίου, φτιαγμένο εξολοκλήρου από πελεκητή πέτρα.
Εξίσου φημισμένη και η λεχοβίτικη κουζίνα, με τη φασολάδα και τις σπιτικές, παντός είδους πίτες να πρωτοστατούν στις προτιμήσεις. Γευτείτε τις παραδοσιακές νοστιμιές κάτω από τον ίσκιο των αιωνόβιων πλατάνων της πλατείας, δροσιστείτε στις πέτρινες κρήνες και εντρυφήστε στην φυσική ομορφιά που δεσπόζει γύρω σας. Δάση οξιάς, βελανιδιές και χριστουγεννιάτικα γκι σηματοδοτούν τα μονοπάτια που καταλήγουν στην καρδιά του δάσους. Χώροι αναψυχής φιλοξενούνται σε αρκετά σημεία· στο λόφο του Προφήτη Ηλία και στις γειτονικές, λιγότερο γνωστές λίμνες Χειμαδίτιδα και Ζάζαρη. O οικισμός ιδρύεται γύρω στα 1600 από κατατρεγμένους στασιαστές μετά την αποτυχία του Διονυσίου του Σκυλόσοφου των Τρικάλων. Αυξάνει πληθυσμιακά στα χρόνια του Αλή Πασά από κατατρεγμένους πάλι κατοίκους της Β. Ηπείρου και του Σουλίου. Στο Μακεδονικό Αγώνα πρωτοστατεί. Έγινε Προπύργιο του ελληνισμού την κρίσιμη εκείνη περίοδο. Είναι το καταφύγιο και το ορμητήριο όλων των σωμάτων, που έδρασαν στη Δ. Μακεδονία. Από το Λέχοβο διήλθαν όλοι οι επώνυμοι οπλαρχηγοί του Αγώνα (Π. Μελάς, Κατεχάκης, Δικώνυμος Μακρής, Σεϊμένης Γεώργιος κ.λ.π.) και στα απομνημονεύματά τους εκφράζονται με σεβασμό για το Λέχοβο. Πολλοί από αυτούς μνημονεύουν το Λέχοβο στα απομνημονεύματά τους και αναφέρουν τις "κρυψάνες" του, τα καταφύγια, που βοήθησαν στην υπόθεση του αγώνα.
Στο Εθνικό Λαογραφικό Μουσείο Λεχόβου εκτίθενται πολλά ιστορικά αντικείμενα από την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα, όπως στολές, όπλα, προσωπικά αντικείμενα, εικόνες και φωτογραφίες αγωνιστών κλπ. Προς τιμήν των νεκρών μακεδονομάχων του Λεχόβου έχει ανεγερθεί ειδικό ηρώο στον περίβολο του ναού του Αγίου Μηνά.
Το περιβάλλον του Λεχόβου είναι κατάφυτο. Στη χλωρίδα του βρίσκονται όλα τα είδη των φυτών του ηπειρωτικού κλίματος. Κυριαρχούν τα δάση της οξιάς, της βελανιδιάς και της μέλανης πεύκης. Επίσης εδώ ευδοκιμεί και το γκι σε δενδρώδη μορφή. Επίσης συναντάμε την ρίγανη, το σαλέπι, το μελισσοβότανο και πολλά είδη βοτάνων και αγριολούλουδων. Όλο το τοπίο του Λεχόβου αποτελεί χώρο αναψυχής. Ιδιαίτερα, όμως, οι τοποθεσίες του λόφου του Προφήτη και του ξέφωτου του Αγίου Παντελεήμονα, όπου η Κοινότητα έχει εγκαταστήσει απαραίτητη υποδομή (κιόσκι, βρυσούλες, ψησταριές) δίνουν στον επισκέπτη ονειρώδεις στιγμές μέσα στη φύση.
Τα πολιτιστικά δρώμενα (εκδηλώσεις) του χωριού διοργανώνονται και υλοποιούνται από το σύλλογο και την Κοινότητα σε ετήσια βάση και είναι :
- Το πρωτοχρονιάτικο καρναβάλι στην πλατεία του χωριού.
- Η "Μπουμπούνα" πυρά το βράδυ της παραμονής της Τυρινής στον περίβολο του Κλειστού Γυμναστηρίου.
- Τα Κούλουμα στο λόφο του Προφήτη Ηλία. Η Φασολάδα της Καθαράς Δευτέρας είναι έτοιμη.
- Πολιτιστικές εκδηλώσεις την εβδομάδα του Προφήτη Ηλία (20 Ιουλίου) με την επωνυμία "Λέχοβο και το έτος" στο λόφο του Προφήτη Ηλία και στην Πλατεία του χωριού.
- Η γιορτή της Λεχοβίτικης πίτας το Σάββατο της εβδομάδας του Αγίου Δημητρίου στην πλατεία του χωριού.
Σήμερα εκτός από την οικοδομή αρκετοί κάτοικοι ασχολούνται και με άλλα επαγγέλματα και ελάχιστοι με την κτηνοτροφία. Οι γυναίκες ασχολούνται με το εργόχειρο και καλλιεργούν στα κηπάρια κηπευτικά και ιδιαίτερα φασόλια ξακουστοί είναι οι ¨Γίγαντες Λεχόβου¨.
Τα τελευταία χρόνια άρχισαν συστηματικά να ασχολούνται μερικοί κάτοικοι με τη μελισσοκομία. Σύντομα το μέλι του Λεχόβου θα γίνει περιζήτητο στην αγορά.
